ΤΡΕΙΣ ΑΓΝΩΣΤΟΙ ΝΕΟΜΑΡΤΥΡΕΣ ΤΟΥ ΝΟΜΟΥ ΤΡΙΚΑΛΩΝ

ΤΡΕΙΣ ΑΓΝΩΣΤΟΙ ΝΕΟΜΑΡΤΥΡΕΣ ΤΟΥ ΝΟΜΟΥ ΤΡΙΚΑΛΩΝ

Ἐνθύμηση σέ Ἁγιομετεωρίτικο χειρόγραφο

Γεωργίου Ἀποστολάκη, δικαστικοῦ λειτουρεγοῦ

            Στό υπ’ ἀριθ.  297 χειρόγραφο πού φυλάσσεται στήν Ἱερά Μονή Βαρλαάμ τῶν Ἁγίων Μετεώρων ὑπάρχει μία ἐνθύμηση, γραμμένη ἀπό χέρι ἀνωνύμου ἀμαθοῦς, ἀπό τήν ὁποία πληροφορούμεθα ὅτι  τόν 18ο αἰῶνα μαρτύρησαν χάριν τῆς Πίστεως στήν περιοχή τῶν Τρικάλων τρεῖς, ἄγνωστοι καί ἄνευ τιμῆς μέχρι σήμερα, νεομάρτυρες: ὁ νεομάρτυρας Πολύζος (Πολυζώης) ἀπό τήν Διάβα, ὁ ἱερομάρτυρας Κωνσταντῖνος ἀπό τήν Περιστέρα καί ὁ νεομάρτυρας Ἀθανάσιος ἀπό τήν Θεόπετρα.

Τό χειρόγραφο, στό ὀποῖο ὁ ἄγνωστος (πιθανότατα μοναχός τῆς Ἱ. Μονῆς Βαρλαάμ) καταχώρησε τήν ἐνθύμηση, εἶναι τοῦ 18ου αἰῶνος, ἀποτελεῖται ἀπό 19 φύλλα καί περιέχει τόν «Κανόνα εἰς τόν Ἰησοῦν Χριστόν» τοῦ Ἰωάννου Δαμασκηνοῦ, διάφορα μεγαλυνάρια στόν Σταυρό, τήν Θεοτόκο καί διαφόρους Ἁγίους καί τό Κοντάκιο τοῦ Ἁγίου Νήφωνος.  Εἶναι συσταχωμένο μαζί μέ τό ἔντυπο «Ἁγιασματάριον μικρόν» πού ἐκδόθηκε στή Βενετία τό ἔτος 1758. Ἀρχικά ἦταν ἀκατάγραφο μεταξύ τῶν ἐντύπων τῆς Μονῆς καί καταγράφηκε μόλις τό 1969 ἀπό τόν Δημήτριο Σοφιανό, ἀπό τόν ὁποῖο καί ἔλαβε τό 1983 τόν ἀριθμό 283. Πληρέστερη περιγραφή τοῦ χειρογράφου ἀπό τόν Δημήτριο Σοφιανό ὑπάρχει στόν κατάλογο τῆς Ἀκαδημίας Ἀθηνῶν, Τά χειρόγραφα τῶν Μετεώρων, τόμος Β, Τά χειρόγραφα τῆς Μονῆς Βαρλαάμ, Ἀθῆναι 1984, σελ. 404-405.

Ἡ σπουδαῖα αὐτή ἐνθύμηση βρίσκεται στό 11β’ φύλλο τοῦ χειρογράφου καί ἔχει τή μορφή ἄτεχνου μεγαλυναρίου.

Προηγεῖται στήν ἴδια σελίδα ἡ ἀκόλουθη ἐνθύμηση:  «1767. ἰουλίου α. ἐνθύμησις ὅτι ἦλθεν ἀκρίδα πολλή καί ἔφαγεν ὅλα τά βαμπάκια,  καί τά κρομμύδια, καί ταῖς συκαῖς, καί τά φῦλλα τῶν συκαμινέων, καί τά καλαμπόκια, καί τα κεχρία, καί ὅλα τά χὀρτα τῆς γῆς, ἐξαιρέτως στό καστράκι».

Ἀκολουθεῖ, χωρίς χρονολόγηση, ἀπό ἄλλο χέρι τό μεγαλυνάριο, πρός τιμήν τριῶν πιστῶν χριστιανῶν τῆς περιοχῆς, «ἀδίκων κρεμασθέντων», ἀπό τόν Τοῦρκο κατακτητή, τούς ὁποίους ἡ λαϊκἠ εὐσέβεια καί ἀναγνώριση κατέταξε εἰς τήν χορείαν τῶν μαρτύρων καί ἀθλοφόρων τῆς Πίστεως:

Δεὔται εὐφῖμισόμεν ει πιστεί

τούς τρῖς αθλοφώρους τῶν πολίζο πρέβἐντινόν

καί τόν παπᾶ κώστα τον τζαισινῶν

σιν αθανἀσίου εκ κῶμις κωβελτζίου

αδίκως κρεμαστέντες πάνταις τιμίσομεν.

Ἀκολουθεῖ στό 17β’ φὐλλο τρίτη ἐνθύμηση: «1770: μαρτίου: 25: ἐφυλάκωσαν εἰς τά τρίκαλα τούς γέροντας καί εὐγῆκαν τήν κυριακήν τοῦ θωμᾶ, καί ἰουλίου 25 ἔκαυσαν οἱ ἁλβανῖται τό σιαρτζί. εἰς τόν αὐτόν καιρόν ἔγιναν πολλά κακά εἰς ὅλον τόν κόσμον, ἔφερον σκλάβους ἀπό τά χωρία τοῦ μωρέως καί ἐκατακούρσευσαν ὅλον τόν κόσμον, πέρνοντες γελάδια γομάρια βουβάλια, μουλάρια καί ἔγυνεν μεγάλη φθορα είς ὅλων τῶν κόσμων.»

Ἀπό τά παραπάνω μποροῦμε νά συνάγουμε τά ἀκόλουθα:

1.- Οι τρεῖς νεομάρτυρες, ἀπό τούς ὁποίους οἱ δύο ἦσαν λαϊκοί (Πολῦζος=Πολυζώης καί Ἀθανάσιος) καί ὁ ἄλλος ἱερέας (Κώστας=Κωνσταντῖνος), μαρτύρησαν ὑπέρ τῆς Πίστεως τοῦ Χριστοῦ πιθανότατα μεταξύ τῶν ἐτῶν 1767-1770 πού μεσολαβοῦν μεταξύ τῆς προηγούμενης καί τῆς ἑπόμενης τῆς κρίσιμης ἐνθυμήσεως. Πάντως ὁπωσδήποτε μέσα στό δεύτερο ἥμισυ τοῦ 18ου αἰῶνα.

2.- Τό μαρτύριό τους ἦταν κοινό, ἀλλά σέ ἄγνωστο τόπο. Ἄν λάβουμε ὑπ’ὄψη ὅτι οἱ Τουρκικές Διοικητικές καί Δικαστικές Ἀρχές εἶχαν τήν ἕδρα τους στήν πόλη τῶν Τρικάλων, εἶναι πιθανό τό μαρτύριο νά ἔλαβε χώρα στήν πόλη αὐτή.

3.- Ἡ τελείωσή τους ἔγινε δι’ ἀγχόνης  Ἡ ἀπό κοινοῦ ἀναφορά  τῶν τριῶν μαρτύρων στό αὐτό μεγαλυνάριο καί ὁ ὅμοιος τρόπος τελειώσεως ἐπιβεβαιώνει τό παραπάνω συμπέρασμα, ὅτι δηλαδή τό μαρτύριό τους ἦταν κοινό ὡς ἀποτέλεσμα κοινῆς δίκης καί καταδίκης,  προφανῶς γιά κοινή αἰτία.

3.- Οἱ νεομάρτυρες κατάγονταν: Ὁ Πολυζώης ἀπό τήν Διάβα Καλαμπάκας (Πολῦζος ὁ Πρεβεντινός· «Πρεβέντα» ἡ σημερινή Διάβα). Ὁ ἱερέας Κωνσταντῖνος ἀπό τήν Περιστέρα Καλαμπάκας (παπᾶ-Κώστας ὁ Τζαισινός· «Τσιάσι» ἡ σημερινή Περιστέρα). Ὁ Ἀθανάσιος ἀπό τήν Θεόπετρα (Ἀθανάσιος ἐκ κώμης Κωβελτζίου· «Κουβέλτσι» ἡ σημερινή Θεόπετρα).

4.- Ἡ ἀναφορά στό μεγαλυνἀριο «ἀδίκως κρεμασθέντες» θεμελιώνει τήν βάσιμη εἰκασία ὅτι ἡ καταδίκη καί τό μαρτύριό τους ἦσαν προϊόν  συκοφαντικῶν καταγγελιῶν πρός τίς Τουρκικές Ἀρχές γιά τήν θρησκευτική καί ἐθνική δράση τους.

Οἱ ἄγνωστοι μέχρι σήμερα νεομάρτυρες δέν βρίσκονται καταχωρημένοι στά διάφορα ἁγιολόγια νεομαρτύρων οὔτε ἔχουν τιμηθεῖ ἀπό τήν τοπική Ἐκκλησία.

Προστιθέμενοι στή χορεία τῶν λοιπῶν ἁγίων τοῦ νομοῦ Τρικάλων (δηλαδή τῆς ἑνιαίας, ἄλλοτε, Μητροπόλεως Τρίκκης καί Σταγῶν) ἀναβιβάζουν τό συνολικό ἀριθμό αὐτῶν σέ 27.

Πιο συγκεκριμένα, γνωστοί ἅγιοι τοῦ νομοῦ Τρικάλων εἶναι: 1) ὁ Ἅγιος Οἰκουμένιος (ἐπίσκοπος Τρίκκης), 2) ὁ Ἅγιος Βησσαρίων (Ἀρχιεπίσκοπος Λαρίσης),  3) ὁ Ἅγιος Νικόλαος ὁ ἐκ Μετσόβου (νεομάρτυρας), 4) ὁ Ἅγιος Ἐφραίμ ὁ ἐν Νέᾳ Μάκρῃ (ὁσιομάρτυρας), 5) ὁ Ἅγιος Κοσμᾶς ὁ ἐκ Τρίκκης (νεομάρτυρας, μνημονευόμενος στόν ὑπ’ἀριθ. 512 κώδικα τῆς Μονῆς Ἰβήρων Ἁγίου Ὄρους), 6) οἱ παρουσιαζόμενοι τρεῖς νεομάρτυρες καί 7) οἱ Μετεωρῖτες Ἅγιοι πού ἀριθμοῦνται (οἱ γνωστοί) σέ 19: οἱ ὅσιοι Ἀθανάσιος καί Ἰωάσαφ (κτήτορες τῆς Ἱ.Μ.Μ. Μετεώρου), ὁ ὁσιομάρτυς Νικόδημος Μετεωρίτης, ὁ ὅσιος Δανιήλ Μετεωρίτης ὁ ἐκ Τσιοτίου, οἱ ὅσιοι Θεοφάνης καί Νεκτάριος οἱ αὐτάδελφοι (κτήτορες τῆς Ἱ.Μ. Βαρλαάμ), ὁ ὅσιος Βενέδικτος Βαρλααμίτης ὁ ὑποτακτικός, ὁ ὅσιος Νεῖλος ὁ θεοφιλής (κτήτωρ τῆς σκήτης τῶν Σταγῶν), οἱ ὅσιοι Φιλόθεος καί Ἀντώνιος (κτήτορες τῆς Ἱ.Μ. Ἁγίου Στεφάνου), οἱ ὅσιοι Μάξιμος καί Ἰωάσαφ (κτήτορες τῆς Ἱ.Μ.Ρουσάνου), ὁ ὅσιος Δομέτιος (κτήτωρ τῆς Ἱ.Μ.Ἁγίας Τριάδος), οἱ ὅσιοι Γρηγόριος καί Θεοδόσιος (κτήτορες τῆς Ἱ.Μ.Ἁγίου Γρηγορίου), οἱ ὅσιοι Διονύσιος ὁ ἐλεήμων καί Νικάνωρ (κτήτορες τῆς Ἱ.Μ. Ἁγίου Νικολάου Ἀναπαυσᾶ), Ἅγιος Διονύσιος ὁ ἐν Ὀλύμπῳ καί ὁ ὅσιος Ἀναστάσιος. Τούς λοιπούς ὁ Κύριος γνωρίζει.

Εὐχόμεθα εἰς τόν Πανάγαθον Θεόν νά ἀναδείξει τούς μέχρι σήμερα ἀγνώστους αὐτούς νεομάρτυρες καί νά καταστήσει τό μαρτύριό τους γνωστό σέ ὅλες τίς λεπτομἐρειές του «εἰς ἁγιασμόν καί ἐνίσχυσιν τῶν πιστῶν».